დიაბეტი COVID-19 პანდემიის პირობებში: პრევენციის და მკურნალობის თავისებურებები

კორონავირუსით ინფიცირება მნიშვნელოვნად ზრდის პაციენტში დიაბეტის განვითარების რისკს, თანაც ფაქტიურად კოვიდ-19-ის პირველი სიმპტომების გამოვლენიდან რამდენიმე კვირაში. ეს რისკი განსაკუთრებით მაღალია 18 წლამდე ასაკის ბავშვებში.

ამ დასკვნას შეიცავს ამ თემაზე რამდენიმე კვლევა, რომელიც ჩატარდა შეერთებული შტატებისა და სხვა მრავალი ქვეყნის მეცნიერების მიერ. ერთ-ერთი კვლევის ავტორებმა გამოთვალეს, რომ მხოლოდ ეპიდემიის პირველ თვეებში, ჰოსპიტალიზირებული პაციენტების საერთო რაოდენობიდან, კორონავირუსის ეჭვითჩინეთში, იტალიასა და შეერთებულ შტატებში თითქმის ყოველ მეშვიდე პაციენტს დაუსვეს ეს დიაგნოზი პირველად - შაქრიანი დიაბეტი. კორონავირუსით ინფიცირებულ ბავშვებში, აშშ-ს დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის (CDC) უახლესი მონაცემებით, ინფიცირებიდან მომდევნო თვეში დიაბეტის განვითარების რისკი 2,5-ჯერ იზრდება. სისხლში შაქრის მატება პოსტკორონავირუსული სინდრომის (PCS) ერთ-ერთი გავრცელებული სიმპტომია, რომელიც უფრო ცნობილია როგორც „ხანგრძლივი კოვიდი“ - როდესაც სიმპტომები, რომლებიც გამოვლინდა Covid-19-ით ინფექციის შედეგად, ვრცელდება დაინფიცირებიდან რამდენიმე თვის განმავლობაში.

აკადემიური ექსპერტების უმეტესობა ჯერჯერობით თავს იკავებს პასუხის გაცემისგან კითხვაზე, რამდენად დიდია ასეთი პაციენტების სრული გამოჯანმრთელების შანსი, მაგრამ პრაქტიკოსი ექიმები აცხადებენ, რომ მათთვის მსგავსი შემთხვევები ცნობილია.

კორონავირუსი დიაბეტისაგან - და დიაბეტი კორონავირუსისგან უამრავმა სამეცნიერო ნაშრომმა მთელი მსოფლიოდან საკმაოდ დიდი ხანია და ძალიან დამაჯერებლად მოახდინა კორონავირუსსა და შაქრიან დიაბეტს შორის კავშირის დემონსტრირება - როგორც 1, ასევე 2 ტიპი. უფრო მეტიც, ეს კავშირი ორმხრივია.

ის ფაქტი, რომ დიაბეტის არსებობა პაციენტში (ისევე როგორც სხვა მეტაბოლური დარღვევები, მათ შორის ჭარბი წონა) კოვიდ-19-ით დაინფიცირების შემთხვევაში, მას დაუყოვნებლივ აყენებს რისკის ქვეშ და მნიშვნელოვნად აუარესებს სამედიცინო პროგნოზს, აშკარა გახდა პანდემიის პირველ თვეებში.

ახლა უფრო და უფრო მკაფიო ხდება უკუკავშირიც: კორონავირუსულმა ინფექციამ შეიძლება მოახდინოს პაციენტში დიაბეტის განვითარების პროვოცირება. რა არის დიაბეტი?

შაქრიანი დიაბეტი არის არაინფექციური წარმოშობის რამდენიმე დაავადების საერთო სახელწოდება (ანუ შეუძლებელია დაინფიცირება ავადმყოფისგან). მათ აერთიანებს საერთო ძირითადი სიმპტომი: სისხლში გლუკოზის შეწოვის პრობლემების გამო, შაქრის დონე მნიშვნელოვნად იზრდება.

თუმცა, სიმპტომების მსგავსების მიუხედავად, დაავადებებს სრულიად განსხვავებული წარმოშობა აქვს - და, შესაბამისად, მოითხოვს მკურნალობის განსხვავებულ მიდგომას.

ბევრი დიაბეტით დაავადებულს უწევს სისხლში შაქრის დონის გაზომვა დღეში 4-6-ჯერ.

1 ტიპის დიაბეტი (T1D) არის აუტოიმუნური დაავადება, რომლის დროსაც პაციენტის იმუნური სისტემა რაიმე მიზეზით სწორად არ ფუნქციონირებს. შედეგად, ორგანიზმი იწყებს ანტისხეულების გამომუშავებას, ისინი ანადგურებენ პანკრეასის ბეტა უჯრედებს, რომლებიც წარმოქმნიან ინსულინს, ჰორმონს, რომელიც საჭიროა მოხმარებული ნახშირწყლების გადამუშავებისთვის. სამედიცინო საზოგადოებაში დაავადება ცნობილია როგორც „ბავშვთა დიაბეტი“, რადგან ის ჩვეულებრივ ბავშვობაში ჩნდება და საკმაოდ სწრაფად ვითარდება. ფაქტიურად რამდენიმე კვირაში ინსულინის გამომუშავება მთლიანად ჩერდება და პაციენტმა მთელი სიცოცხლის მანძილზე უნდა აკონტროლოს სისხლში გლუკოზის დონე ჰორმონის კანქვეშა ინექციებით.

მე-2 ტიპის დიაბეტს (T2D) ჩვეულებრივ წინ უსწრებს საკმაოდ ხანგრძლივი, ხშირად მრავალწლიანი „პრედიაბეტის“ პროცესი. ფიზიკური აქტივობის ნაკლებობისა და ცხიმის შემცველობის გაზრდის გამო, პაციენტის ქსოვილები სულ უფრო ნაკლებად იწყებენ რეაგირებას სისხლში ინსულინის გამოყოფაზე. ანუ თავად ჰორმონი არის და დიდი რაოდენობით, მაგრამ ორგანიზმი თითქოს ვერ ამჩნევს და ვერ ცნობს მას. ამ ტიპის დიაბეტის სამედიცინო ტერმინი გახლავთ "ჭარბწონიანთა დიაბეტი" ან "ჭარბი წონის დიაბეტი" და ეს პროცესი - T1D-სგან განსხვავებით - შეიძლება შეიცვალოს. შაქრის ნორმალიზება შეგიძლიათ აბების დახმარებით, მაგრამ მთავარია, გადახვიდეთ ჯანსაღ და აქტიურ ცხოვრების წესზე.

ავადმყოფობის რისკი მნიშვნელოვნად მაღალია მათთვის, ვინც ინფექციას მძიმე ფორმით ატარებს, რომელიც საჭიროებს ჰოსპიტალიზაციას. თუმცა, ასევე დაფიქსირდა შაქრიანი დიაბეტის შემთხვევები კორონავირუსის მსუბუქი მიმდინარეობისას და მათშიც კი, ვისთვისაც Covid-19 ინფექცია სრულად უსიმპტომოდ მიმდინარეობდა.

2020 წლის შემოდგომისთვის, სულ მცირე ათეული სტატია იყო გამოქვეყნებული ცნობილ სამეცნიერო ჟურნალებში, რომელთა ავტორებმა - ძირითადად პრაქტიკოსი ექიმები - ყურადღება გაამახვილეს საეჭვო დამთხვევაზე: კოვიდთან ერთად საავადმყოფოში შეყვანილი პაციენტების უმეტესობის სისხლში გლუკოზის დონე ნორმაზე ბევრად მაღალი იყო - ასაკისა და სხვა ფაქტორების მიუხედავად.

ზოგადად, ეს არის სხეულის საკმაოდ სტანდარტული რეაქცია მიმდინარე ანთებაზე - მათ შორის ყველაზე ჯანმრთელ (ძირითადად) ადამიანებში. თუმცა, Covid-ის შემთხვევაში, ყველა პაციენტმა ვერ მოახერხა შაქრის დონის დარეგულირება.

სამეცნიერო ლიტერატურის ანალიზმა აჩვენა, რომ Covid-19-ის პირველი სიმპტომების გამოვლენიდან ერთი თვის განმავლობაში ჰოსპიტალიზებულ თითქმის ყოველ მეშვიდე პაციენტს (14,4%) უვითარდება დიაბეტი. პედიატრები განსაკუთრებით შეშფოთებულნი არიან ამ ფაქტით. აშშ-ს დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის (CDC) თანახმად, არასრულწლოვან ბავშვში კოვიდით დაინფიცირება მნიშვნელოვნად ზრდის მომდევნო თვეში დიაბეტის განვითარების რისკს (ზოგიერთი შეფასებით, 2,6-ჯერ).

მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორი, ენდოკრინოლოგი იონა გრინმანი ამბობს, რომ დიაბეტის ასეთი მასობრივი გამოვლენა კორონავირუსით დაავადებულ პაციენტებში სულაც არ აკვირვებს. ამას შეიძლება რამდენიმე მიზეზი ჰქონდეს.

1. პანკრეასის ინსულინის წარმომქმნელი უჯრედების ზედაპირზე არის იგივე ACE2 რეცეპტორი, რომლის მეშვეობითაც ვირუსი შემოდის - ანუ ისინი საკმაოდ მარტივ სამიზნეს წარმოადგენენ.

2. მეორე - პანდემიის დროს ადამიანებმა ზოგადად დაიწყეს მნიშვნელოვნად მეტი კვება და ნაკლები მოძრაობა. გარდა ამისა, გაურკვევლობისა და იზოლაციის პირობებში ბევრმა დაკარგა ჯანმრთელობაზე ზრუნვის მოტივაციაც კი. გრინმანის თქმით, მნიშვნელოვანი როლი შეიძლება ითამაშოს სტრესის დონემ. „გლუკოზა ორგანიზმისთვის ფულის მსგავსია და ნებისმიერი კრიზისის გადატანა გაცილებით უფრო ადვილია, როდესაც გარკვეული რეზერვი გაქვს“, - განმარტავს ექსპერტი. „სტრესის დროს, როდესაც სხეულს ეშინია ენერგიის ნაკლებობის (და გლუკოზა არის მხოლოდ მარტივი წყარო. სწრაფი ენერგია უჯრედებისთვის), ჩვენ მკვეთრად ვზრდით ჰორმონების დონეს, რომლებიც ზრდის გლუკოზის დონეს და ამცირებს სხეულის მგრძნობელობას საკუთარი ინსულინის მიმართ“.

3. კორონავირუსით საავადმყოფოში გადაყვანილ პაციენტებს ხშირად უნიშნავენ წამლებს, რომლებიც ასევე ზრდის სისხლში შაქრის დონეს, რაც იწვევს ე.წ. სტეროიდულ დიაბეტს.

4. ცნობილი "ციტოკინური შტორმი" - როდესაც ზოგიერთი (გენეტიკურად მიდრეკილი) პაციენტის მძვინვარე იმუნური სისტემა იწყებს საკუთარი ორგანოების განადგურებას - ყოველთვის ამცირებს სხეულის მგრძნობელობას ინსულინის მიმართ და ზრდის დატვირთვას მთლიან პანკრეასზე.

თუმცა, მისი თქმით, ახლადჩამოყალიბებულ „კოვიდ დიაბეტიკებს“ გამოჯანმრთელების იმედი აქვთ - ნაწილობრივ მაინც.

"ბევრჯერ მქონია ასეთი შემთხვევა, როცა კოვიდის შემდეგ პაციენტს შაქრის დონე ძალიან მაღალი აქვს და ინსულინს ვუნიშნავთ. მაგრამ შემდეგ დოზები სულ უფრო და უფრო მცირდება და რაღაც მომენტში პაციენტი უბრალოდ აბებზე გადაყავთ", - გვარწმუნებს ის. ასეთი შემთხვევები ხდება და საკმაოდ ხშირად.

დასკვნა: მნიშვნელოვანია გვესმოდეს, რომ დიაბეტი თავისთავად არ იწვევს ინფექციისადმი მიდრეკილებას, მაგრამ ადამიანების ამ ჯგუფს, როგორც ასაკის, ასევე თანმხლები გულის პათოლოგიის გამო, აქვთ მძიმე კოროვირუსული ინტერსტიციული პნევმონიის მაღალი რისკი. ამ ადამიანებისთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია თვითიზოლაცია. თვითიზოლაციისა და ჰიგიენის ყველა რეკომენდაცია მაქსიმალური სიფრთხილით უნდა იქნას დაცული. „COVID 19-ის წინააღმდეგ იმუნიტეტის გამაძლიერებელი“ სპეციფიკური ტექნიკა დღემდე არ არსებობს. მნიშვნელოვანია დიაბეტით დაავადებული პაციენტის და მისი ოჯახის წევრების პერსონალური პასუხისმგებლობა ჯანმრთელობაზე. სხვებთან კონტაქტის მინიმუმამდე შემცირების გარდა, შაქრიანი დიაბეტის მქონე პაციენტებს უნდა მიეწოდოთ მედიკამენტები და ტესტები.

თავის მხრივ, ექიმებმა პაციენტებს უნდა შეახსენონ დიაბეტის კონტროლის წესების მკაცრი დაცვა, მათ შორის არავითარ შემთხვევაში არ შეამცირონ დოზები და მით უმეტეს, არ გააუქმონ ინექციური ინსულინი რაიმე ინფექციის შემთხვევაში. თქვენ უნდა ეცადოთ უზრუნველყოთ მედიკამენტების და სახარჯი მასალების რეზერვირება და შესაბამისად დაიცვათ თავი უსიამოვნო შედეგებისაგან. მართეთ მი­ზე­ზი და არა შედეგი. გისურვებთ ჯანმრთელობას! #type1diabetes #diabetesinchildren #diabetesandcoronavirus